„MBSR“ yöntemi („Mindful-Based Stress Reduction“ olarak da adlandırılır) stres yönetimi veya farkındalık eğitimi için yerleşik bir kavramdır. ABD’de ortaya çıkan bu tedavi yöntemi ilk olarak kronik ağrı hastaları için kullanılmış, ancak kısa sürede stres ve gerginlik yönetimi alanına da yayılmıştır. „MSBR“ bu nedenle artık çoğunlukla kliniklerde ve sağlık merkezlerinde kullanılmaktadır.
„MSBR“ kabaca sekiz haftalık bir stres yönetimi eğitimidir. Stresin azaltılması ve bireysel stresin önlenmesi için etkili araçlar sunar. Stres, ağrı ve zihinsel gerginlik bu eğitim için eşit derecede uygundur. „MSBR“ yöntemi bu ülkede hala nispeten bilinmediğinden, aşağıdaki makalede ayrıntılı olarak sunulacaktır. Ana uygulama alanlarına da işaret edilecek ve eleştirel bir bakış açısı getirilecektir.
„MBSR“ teriminin tanımı
„MBSR“ terimi „Mindful-Based Stress Reduction“ yönteminin kısaltmasıdır. Terim İngilizce kökenlidir ve „mindful-based“, „stress“ ve „reduction“ kelimelerinden oluşur. „Mindful-Based Stress Reduction“ bu nedenle kabaca „farkındalık temelli stres azaltma“ olarak tercüme edilebilir.
Bu, günlük durumlarda stresle ilgili davranış kalıplarının fark edildiği veya bunlara meydan okunduğu özel bir tedavi yöntemini ifade eder. Bu şekilde, stresle başa çıkmanın daha bilinçli ve daha iyi bir yolu geliştirilecektir. „MSBR“ terapisi, deneyimli psikoterapistler tarafından yürütülen en az 8 haftalık bir yatarak veya ayakta tedaviye dayanmaktadır.
„MBSR“ yöntemi Almanya’da tanınmış bir önleme programı olduğundan, yasal sağlık sigortası fonları tarafından karşılanmakta veya sübvanse edilmektedir. Sertifikalı „MBSR“ kursları, tıbbi bir endikasyon olması halinde karşılanmaktadır.
Farkındalık Temelli Stres Azaltma nereden geliyor?
Farkındalık Temelli Stres Azaltma yöntemi 1979 yılında ABD’li profesör Dr. Jon Kabat-Zinn tarafından geliştirilmiştir. O dönemde Kabat-Zinn ve Worcester, ABD’deki Massachusetts Üniversitesi Stres Azaltma Kliniği’ndeki ekibi, (sürekli stresten muzdarip olan) kronik ağrı hastalarının tedavisi için yeni bir konsept üzerinde çalışıyordu. Ancak kısa süre sonra yeni keşfedilen yöntemin diğer stres türleri için de kullanılabileceği ortaya çıktı. Örneğin, tükenmişlik hastalarına veya anksiyete hastalarına da „MBSR“ yöntemiyle yardımcı olunabilirdi. Bir süre sonra Kabat-Zinn, „MBSR“ yöntemi için patent başvurusunda bulundu ve bu yöntem o andan itibaren (ABD) psikoterapilerinin ayrılmaz bir parçası haline geldi. Ancak son yıllarda bu yöntem yavaş yavaş Almanya’ya da yayıldı.
Farkındalık Temelli Stres Azaltma nasıl çalışır?
„MBSR“ tedavisi çerçevesinde sekiz haftalık bir program dahilinde aşağıdaki noktalar üzerinde çalışılır:
1. Farkındalık eğitimi (düzenli farkındalık pratiği sayesinde hastalar şimdi ve burada yaşamayı ve bunu takdir etmeyi öğrenirler).
2. Stres farkındalığının geliştirilmesi (çeşitli farkındalık egzersizleri, strese veya endişeye neden olan düşüncelerin yanı sıra tepkilerin de fark edilmesini sağlamak içindir)
3. Kabullenme eğitimi (stresli durumlarla savaşmak yerine onları kabullenmek)
4. Stres yönetimi (stresle başa çıkmak için yapıcı stratejiler geliştirme)
5. Günlük yaşam eğitimi (öğrenilen teknikler sadece derslerde değil, günlük yaşamda da uygulanır)
6. Grup dinamikleri (diğer katılımcılarla deneyim alışverişi bireysel anlayışı teşvik eder)
„MBSR“ nerelerde kullanılıyor?
„MBSR“ yöntemi bu arada aşağıdaki alanlarda kanıtlanmış bir araç olarak kendini kabul ettirmiştir:
- Stres yönetimi
- Farkındalık eğitimi
- Tükenmişlik terapisi
„MBSR“ yönteminin yukarıda belirtilen uygulama alanları şimdi aşağıdaki alt bölümlerde daha ayrıntılı olarak açıklanacaktır.
Stres yönetimi
„MBSR“ yönteminin stres yönetimi için son derece etkili bir araç olduğu kanıtlanmıştır. Yüksek düzeyde mesleki veya kişisel stresten muzdarip kişiler „MBSR „de yapılandırılmış ve kanıtlanmış bir yaklaşım bulmaktadır. Buna göre, sekiz haftalık program stresin nedenlerini tanımayı, bunlarla başa çıkmayı ve yararlı başa çıkma stratejileri geliştirmeyi mümkün kılmaktadır. Katılımcılar stresle ilgili davranış kalıplarını tanıyıp kabul ederek stresle başa çıkmak için daha sağlıklı bir yol geliştirebilir ve uzun vadeli dayanıklılık oluşturabilirler.
Farkındalık eğitimi
„MBSR“ yöntemi de farkındalık eğitimi alanında iyi bir araçtır. Katılımcılara şimdiki anı farkındalıkla yaşamayı ve duyularını keskinleştirmeyi öğretir. Resmi ve gayri resmi farkındalık egzersizlerinin düzenli olarak uygulanması yoluyla, insanlar farkındalığı bireysel günlük yaşamlarına entegre edebilirler. Bu şekilde düşünce ve duyguların daha fazla farkına varılarak, benlik hakkında daha derin bir anlayış yaratılır.
Tükenmişlik terapisi
Son olarak, „MBSR“ tükenmişlik terapisi alanında da kullanılmaktadır. Burada da tükenmişliğin nedeni (genellikle kronik strese dayanır) tanınabilir ve üstesinden gelinebilir. „MBSR“ öz bakımı ve kişinin kendi sınırlarının farkında olmasını teşvik eder ki bu da tükenmişlik terapisinde çok değerli olabilir. Farkındalık ve stres yönetimi tekniklerinin düzenli olarak uygulanmasıyla, hastalar da yavaş yavaş tükenmişlikten kurtulmanın yolunu bulabilirler.
Hangi gruplar „MBSR“ kullanmayı tercih ediyor?
„Farkındalık Temelli Stres Azaltma“ aşağıdaki insan grupları için son derece faydalı olabilir:
- Kronik hastalığı olan kişiler
- Stresli profesyoneller
- Tükenmişlik riski taşıyan hastalar
- Daha fazla farkındalık arayışında olan insanlar
MBSR yöntemi aynı zamanda psikoterapistler, psikoterapi klinikleri ve uzmanlaşmış sağlık merkezleri tarafından da kullanılmaktadır.
„MBSR“ yönteminin eleştirel incelemesi
Yaygın kullanımına ve olumlu sonuçlarına rağmen MBSR yöntemi sıklıkla eleştiri konusu olmaktadır. Sıklıkla „MBSR „nin fazla bireyselleştirildiği ve sosyal bağlamı ihmal ettiği eleştirileri yapılmaktadır. Bazıları ise MBSR’nin etkinliğinin bilimsel çalışmalarda hiçbir zaman net bir şekilde kanıtlanmamış olmasını eleştirmektedir. Ayrıca „MBSR „nin herkes için uygun olmadığı ve belirli ruh sağlığı sorunları veya kişilik tipleri için tavsiye edilmeyebileceği de belirtilmektedir. Son olarak, sekiz haftalık süre ve kapsamlı tedavi gerekliliği eleştirilmekte ve bu durumun bireylerin günlük yaşamına entegre edilmesinin genellikle zor olduğu belirtilmektedir.
„MBSR“ üzerine sonuç ve benzer metodolojilerden bahsetme
Özetle, „Farkındalık Temelli Stres Azaltma“, 1979 gibi erken bir tarihte ABD’li profesör Dr. Jon Kabat-Zinn tarafından kronik ağrı hastalarının orijinal tedavisi için geliştirilen bir psikoterapi kavramı olarak tanımlanabilir. Ancak zaman içinde bu yöntem, genel stres yönetimi ve stres önleme ile farkındalık eğitimi için de kullanılmaya başlandı.
„MBSR“ yöntemi, diğerlerinin yanı sıra „bilişsel davranış terapisi“ ve „farkındalık temelli bilişsel terapi“ ile yakından ilişkilidir. „Bilişsel Davranışçı Terapi“ yıkıcı düşünce kalıplarını ve davranışları tanımlamayı ve değiştirmeyi amaçlarken, „Farkındalık Temelli Bilişsel Terapi“ özellikle depresyonda nüksü önlemek için geliştirilmiştir, ancak stres yönetimi için de kullanılabilir.